Organizację szkół i placówek niepublicznych określają przepisy rozdziału 8 ustawy o systemie oświaty[1]. Zgodnie z nimi powołanie rady rodziców w tych jednostkach nie jest obligatoryjne. To, jak zarządzana będzie szkoła lub placówka i czy zostanie w niej powołana rada rodziców, zależy od organu prowadzącego. Jeśli organ prowadzący zdecyduje o utworzeniu w przedszkolu lub szkole rady rodziców, to na mocy przepisu art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy o systemie oświaty określi dla niej zadania w statucie.

[1] Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 2156 z późn. zm.), zwana dalej ustawą o systemie oświaty.

Radzie rodziców nie będą przysługiwały uprawnienia, które ma rada rodziców obligatoryjnie działająca  w szkołach i placówkach publicznych.

Ustawa zasadnicza[1] zapewnia rodzicom prawo wyboru dla ich dzieci szkół innych niż publiczne, a osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne mają prawo do zakładania i prowadzenia takich szkół. Szczegółowe regulacje dotyczące udziału rodziców w życiu szkoły lub placówki są niezbędne w przypadku placówek publicznych, gdyż uczeń i jego rodzice zazwyczaj nie mają większego wpływu na wybór szkoły. Natomiast rodzice, którzy dokonują wyboru placówki niepublicznej, zdają sobie w pełni sprawę z tego i akceptują fakt, że ich wpływ na jej działalność wyznaczają postanowienia statutu.

Powołanie rady

Powołując radę rodziców w placówce niepublicznej, należy stworzyć odpowiednie warunki do jej działania. Radę rodziców powinna tworzyć wybrana grupa przedstawicieli rodziców wszystkich uczniów danej szkoły lub placówki. Reprezentuje ona ogół rodziców w kontaktach z innymi organami placówki, np. z radą pedagogiczną, dyrektorem lub samorządem uczniowskim, instytucjami pozaszkolnymi (w celu np. pozyskania funduszy na rozwój pozalekcyjnej działalności) czy też z radami rodziców innych szkół lub placówek (np. w celu wymiany doświadczeń).

Aby rada rodziców funkcjonowała właściwie, musi ona działa jako autentyczny organ szkoły lub placówki. Oznacza to, że:

• rada rodziców musi być organem autonomicznym, całkowicie niezależnym od rady pedagogicznej oraz dyrektora, co powinno się przejawiać przede wszystkim w sposobie wybierania jej członków;
• struktura organizacyjna rady, sposób jej pracy i podejmowania decyzji powinny zapewnić jej niezbędną operatywność;
• konieczne jest bieżące przekazywanie informacji ogółowi rodziców o prowadzonych przez radę działaniach;
• rada musi dysponować własnym budżetem i sprawnie nim zarządzać.

Utworzenie rady rodziców w placówce niepublicznej można odczytywać jako podniesienie rangi i zwiększenia roli rodziców w funkcjonowaniu przedszkola lub szkoły, poszanowanie ich rodzicielskiej roli i wynikających z niej obowiązków, potrzebę wsparcia na rzecz działalności statutowej szkoły lub placówki, umożliwienie wpływu na realizowane zadania w obszarze edukacji czy też szansę realnego wsparcia na rzecz podejmowanego przez nią wysiłku wychowawczego.

Praca rady rodziców oraz przyznane jej uprawnienia mogą stanowić narzędzie do wpływania na politykę edukacyjną szkoły lub placówki, a tym samym na jej organ prowadzący zgodnie z oczekiwaniami wszystkich rodziców. Rodzice mogą występować przez swych reprezentantów z wnioskami i opiniami w sprawach szkoły lub placówki.