Osoby prowadzące niepubliczne szkoły i przedszkola często mają dylemat, czy zatrudniać nauczycieli na podstawie umowy o pracę, czy też umów cywilnoprawnych (w szczególności zlecenia).

Każda z form zatrudnienia ma swoje wady i zalety zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Przed podjęciem decyzji, na jakich zasadach zatrudnić pracowników pedagogicznych, konieczne jest rozważenie wszelkich „za i przeciw” oraz przemyślenie treści umowy, aby była zgodna z prawem i nie skutkowała nieprzewidzianymi konsekwencjami prawnymi w przyszłości.

Czy umowa o pracę jest jedyną dopuszczalną formą zatrudnienia w placówce niepublicznej?

Do nauczycieli zatrudnionych w niepublicznych szkołach i przedszkolach przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) mają zastosowanie tylko w ograniczonym zakresie, o czym stanowi wprost art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. b. Wymienia je enumeratywnie art. 91b ust. 2 pkt 3 i 4, i to tylko w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora. Katalog ten nie obejmuje art. 10, który stanowi, że podstawą prawną zatrudnienia nauczyciela jest umowa o pracę lub mianowanie.

Oznacza to, że stosunek pracy nie jest jedyną formą zatrudnienia nauczycieli placówek niepublicznych, nawet tych, które mają uprawnienia placówek publicznych. Stanowisko to potwierdził Sad Najwyższy w uchwale z dnia 20 września 1994 r., I PZP 37/94, OSNAPiUS 1995 Nr 7, poz. 86, orzekając, że dopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela szkoły niepublicznej (nawet o uprawnieniach szkoły publicznej) na podstawie umowy cywilnoprawnej. Powołane orzeczenie dotyczy także nauczycieli przedszkoli niepublicznych.

Różnice między umową o pracę a umową zlecenie

Podstawowe cechy umowy o pracę określa art. 22 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), który stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Cechami charakterystycznymi stosunku pracy są:

• powierzenie pracy na stanowisku nauczyciela;
• podległość służbowa nauczyciela – związanie poleceniami służbowymi, wytycznymi co do sposobu wykonywania pracy, sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem pracy (np. przez obserwacje);
• wykonywanie pracy w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę, w szczególności praca w określonych godzinach;
• zatrudnienie w określonym wymiarze etatu;
• wypłata wynagrodzenia za pracę co najmniej raz w miesiącu i najpóźniej do 10 dnia następnego miesiąca, przy czym jego wysokość nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie – w kwocie 1 600 zł brutto (Rozporządzenie Rady Ministrów z 14 września 2012 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013 r. – Dz. U. z 2012 r., poz. 1026).